🙉 We adviseren ons suf, en luisteren te weinig

De vier niveaus van luisteren, het belang van stilte, en tips.

Hoi, goedemorgen en welkom bij Transcend, mijn zondagse zoektocht naar zingeving en transcendentie. Deze week: luisteren. Want als noise-cancelling koptelefoons tot de standaarduitrusting van de voetganger behoren. Als het Malieveld keer op keer volstroomt met mensen die vinden dat er ‘niet naar ze wordt geluisterd’. Zou het dan heel misschien kunnen dat er een serieus luisterprobleem is?

🤐Zenden in plaats van ontvangen

Zeker weten, schrijft de Amerikaanse auteur Kate Murphy in haar boek You’re not listening, waarover ik eerder in NRC schreef. „Op het werk leren we om de conversatie te leiden. Op sociale media venten we ons persoonlijke verhaal uit. Op feestjes overschreeuwen we onszelf, over onszelf.”

Ik ben zelf ook nogal een beginner als het op goed luisteren aankomt, vrees ik. Vraag maar aan mijn vriendin.

„Luisteren is onterecht synoniem geworden voor gehoorzamen”, zegt Corine Jansen. Ze adviseert bedrijven als ‘chief listening officer’ en is een van de oprichters van de stichting Nederland Luistert, een stichting die luisteren naar andere perspectieven stimuleert. „We leren overal hoe we moeten zenden, niet meer hoe we moeten ontvangen.”

☝🏻We adviseren ons suf

Als iemand iets vertelt over iets wat hij of zij heeft meegemaakt, schieten veel mensen direct in de adviesrol, zegt Corine Jansen. „We proberen er meteen overheen te gaan met een verhaal over wat wij zelf in een vergelijkbare situatie hebben gedaan.”

‘Oh, jij hebt een zieke ouder – weet je wat ík in die situatie deed?’, dat werk. „We adviseren ons suf.”

We kunnen volgens haar beter eerst doorvragen, luisteren, iemand zijn verhaal laten doen, aandacht geven. En dan pas nadenken of het zinnig is om over jezelf te beginnen en te vragen of iemand advies wil.

Kate Murphy geeft in haar boek soortgelijk advies. „Als je in een gesprek direct een probleem probeert op te lossen, te adviseren, te corrigeren: dan laat je eigenlijk aan de ander weten dat die ander niet in staat is om goed met de situatie om te gaan.”

🤫We zijn te bang voor stilte

De Romeinse stoïcijnse filosoof Zeno van Citium wees er al op dat we twee oren en maar één mond hebben, en dat we dus twee keer meer moeten luisteren dan praten. Dit soort oproepen is van alle tijden, maar het appèl om beter te luisteren klinkt in dit digitale tijdperk actueler dan ooit. En om te luisteren moet je stil zijn en technologie heeft stilte zo goed als uitgebannen uit het moderne leven.

De Amerikaanse hoogleraar psychologie aan MIT Sherry Turkle schreef in haar boek Reclaiming conversation (2015) al dat we tussen alle appjes, mailtjes en Instagram-posts expliciet tijd moeten vrijmaken om weer eens stil te vallen en te luisteren. Júíst naar de saaie stukken van gesprekken met anderen.

„Het is in die ongepolijste momenten van aarzeling, stotteren en stilte waarin we onszelf echt blootgeven aan de ander”, schrijft Turkle.

😴De vier niveaus van luisteren

En dan heb je nog luisteren en luisteren. MIT-onderzoeker Otto Scharmer ziet het als misschien wel het belangrijkste zintuig om te gebruiken als het gaat om gedragsverandering in het persoonlijke leven of in organisaties. Hij onderscheidt vier niveaus van luisteren, waarvan de vierde de meest productieve is. Best herkenbaar, vind ik.

1. Downloading: De meest oppervlakkige vorm van luisteren, waarbij je snel oordeelt vanuit oude patronen, waarbij je je eigen gedachten projecteert op wat de ander zegt zonder er écht naar te luisteren.

2. Listening to: Luisteren naar de feiten. Hierbij opent de geest zich al wat meer. Observerend luisteren. Dit kan de bron van nieuwe ideeën zijn. Hierbij let je al beter op.

3. Empathic listening: Hierbij verplaats je je tijdens het luisteren in de ander. Er ontstaat een emotionele connectie, en je luistert meer met je hart dan met je hoofd.

4. Generative listening: Hierbij luister je vanuit de bron, met heel je hart. Dan ontstaat er uit het luisteren een compleet nieuw perspectief, op jezelf, op de toekomst. Dit type luisteren kan tot diepe transformaties leiden.

📍Tips

En dan ga ik hier dus toch effe een potje zitten adviseren;) Maar vooral omdat ik goed heb geluisterd naar een lezer die me wees op dit beetje zelfhulperige maar wel interessante luister-manifest van schrijver Gretchen Rubin.

• Don’t worry about what to say, think about how to listen.

• Embrace thoughtful pauses; don’t rush to fill a silence.

• No leading questions.

• Listen for facts, for emotions, and for the expression of values.

• Acknowledge the reality of other people’s feelings. (This is surprisingly difficult.)

• Don’t jump in with judgment or suggestions.

• Listen for what’s not being said.

• When in doubt, stop talking.

💡Ideeën van lezers

Ap van der Pijl: “Belangrijk onderdeel van goed luisteren is goede vragen stellen. En juist daar gaat dit boek over: Socrates op sneakers, een filosofische gids voor het stellen van goede vragen, geschreven door Elke Wiss - zodat we gesprekken voeren die leiden tot verdieping en verbinding.”

Madelon Dik: “Tegenover ontvangen [luisteren] staat voor mij forceren: dat is de maakbaarheid. Leef je vanuit ontvangen dan beweeg je mee met de stroom. Flow. Dan laat je het resultaat ontstaan.

Ben Feiertag: “Het vergt discipline om naar jezelf compassievol te leren luisteren, zonder het ego met al haar oordelen. Ik moet vaak denken aan de quote van filosoof Pascal Blaise (zeker in coronatijd): "All of humanity's problems stem from man's inability to sit quietly in a room alone". Nu klinkt dat voor veel mensen niet aanlokkelijk maar met training (vooral meditatie zoals metta meditatie, liefdevolle vriendelijkheid) met jezelf kan je makkelijker in de kamer alleen zitten met een geest die je steunt in plaats van je gek draait. Je wordt er ook een beter mens voor anderen. Dus ken uzelve, maar ook voor het hogere doel van de ander of zelfs de maatschappij.”

Floor Ziegler werd in Flow Magazine geïnterviewd over hoe zij initiatieven van bewoners in wijken en steden faciliteert, vooral door goed naar ze te luisteren.

Rowena Achterkamp raadt dit essay aan van Thijs Homan en Rob Wetzels. “Het gaat niet alleen over het luisteren maar juist ook over het (veranderkundig) kunnen reflecteren op en het plaatsen in de context van alle “ingewikkeldheden” om ons heen:

Leonie Mijnlieff tipt het werk rondom ‘Deep Listening’ van de Australische Oscar Trimboli.

🔮 Lezersvraag voor volgende keer

In het kader van leren luisteren: wat vinden jullie belangrijke thema’s rondom zingeving en transcendentie waar je graag wat meer over zou willen lezen? Ik zal proberen een beetje naar jullie te luisteren in plaats van de hele tijd te zenden:) Laat het me vooral weten via m’n LinkedIn of in de comments hieronder: