⚠️"Zo veilig mogelijk leven is niet het doel van het leven"

Mijn interview met ecologisch filosoof Charles Eisenstein.

Hoi, goedemorgen en welkom bij Transcend, mijn zondagse zoektocht naar zingeving en transcendentie. Eerst leuk nieuws, er komt een serie van drie Transcend-middagen in Arminius in Rotterdam. Op zondagen 14 november, 12 december en 19 december ga ik samen met Hans Busstra (filmmaker van o.a. Tegenlicht) in gesprek met vooruitstrevende denkers, onderzoekers en kunstenaars over nieuwe antwoorden op oeroude vragen. Kijk nu hier voor het programma en kaarten!

🍄14 november: Oude wijsheid, nieuwe wetenschap, psychedelica, met Maartje Nevejan, Michiel van Elk en Joost Breeksema.

🧠19 december: Het mysterie van bewustzijn, met Cyriel Pennartz en Bernardo Kastrup.

Het programma van 12-12 volgt snel, zet 'm vast in de agenda.

Illustratie: Britt Planken

🍃Crisis of belonging

We doen maar wat, hebben geen richting, zitten in een ‘crisis of belonging’ (een crisis van erbij horen) en zijn daardoor vatbaarder voor beïnvloeding en angst, volgens filosoof Charles Eisenstein.

Deels vanwege het wegvallen van religie en andere bronnen van zingeving, deels door het ontsporen van het economische systeem, dat draait om steeds maar meer consumptie, groei en exploitatie van de natuur.

De pandemie heeft bovenal aangetoond dat veel mensen erg vatbaar bleken voor manipulatie, zegt Eisenstein in dit interview met me in NRC.

Veel mensen waren óf opvallend volgzaam tijdens zeer ingrijpende maatregelen óf schoten helemaal door de andere kant op, vindt hij. „We zijn niet stevig gebleken in onze kern.”

En wat die ‘kern’ dan is? Dat hangt volgens Eisenstein samen met grote levensvragen over wat een goed leven is, wat een gezonde verhouding met de natuur, hoe we ons tot elkaar moeten verhouden. Die vragen blijven nu te vaak onbeantwoord, zegt hij.

⚠️Veiligheidsdrang

Daardoor voelen mensen zich onveilig, wat de in zijn ogen overdreven veiligheids- en beheersingsdrang verklaart. „Als mensen weten wie ze diep van binnen zijn, laten ze zich niet zo makkelijk manipuleren.”Hoe zou hij die grote vragen over hoe te leven zelf dan beantwoorden? Met een ‘verandering van het verhaal’. Daarmee bedoelt hij het maatschappelijke verhaal dat mensen zichzelf vertellen over wat een nastrevenswaardig bestaan en een rechtvaardige samenleving is.

De mythe die nu in het Westen dominant is, noemt Eisenstein ‘het verhaal van afscheiding’. Kort gezegd is dat het verhaal dat mensen zelfzuchtig zijn, als individu afgescheiden zijn van andere mensen en van de natuur, en dat de mens het recht heeft om die te exploiteren.Volgens Eisenstein moeten we toe naar een ‘verhaal van interbeing’, een narratief over wederzijdse afhankelijkheid, symbiose met andere mensen en de natuur. Dat baseert hij onder meer op taoïstische en boeddhistische ideeën en de ecologische wetenschap.

Dat nieuwe - maar eigenlijk ook oeroude - verhaal draait om heling, verbondenheid, en een acceptatie van de onbeheersbaarheid van de natuur in plaats van een ‘illusie van controle’.Die leidt volgens hem tot die overdreven nadruk op veiligheid en beheersbaarheid die allemaal schadelijke neveneffecten heeft. „Alleen als je leeft in de misvatting dat je buiten en boven de natuur staat, kun je geloven dat je die natuur tot in het extreme kunt beheersen.”

Maar hoe verander je zo’n dominant verhaal volgens hem? „Ik heb geen makkelijke formule.” Maar hij denkt dat mensen om in dat alternatieve verhaal terecht te komen, niet alleen andere dingen moeten doen, maar ook andere dingen zullen moeten wíllen.

💭Interne verandering

Het gaat hem niet zozeer om een externe aanpassing maar om interne verandering. „Je moet diep van binnen kijken, luisteren naar wat jou roept van binnenuit. Is dat je ambitie, of je liefde?” Je moet die liefde volgen, zegt hij. Om daar beter naar te kunnen luisteren, helpen volgens hem meditatie, verblijven in de natuur, het beoefenen van gulheid naar andere mensen.

Eisenstein redeneert met de wetenschap in de hand, er zijn diverse onderzoeken waaruit inderdaad blijkt dat dit soort zaken zorgt voor meer gevoelens van verbondenheid en liefde. Maar voor sommigen steekt hij bij dit soort argumenten de grens over van rationaliteit naar spiritualiteit, iets wat hem zowel kritiek als populariteit oplevert.

♥️Is liefde het antwoord?

Liefde als het antwoord? Klinkt misschien wat te hippie-achtig? Ik moet zelf wel wennen aan deze taal merk ik. Eisenstein krijgt vaker de kritiek dat hij te zweverig, te vaag is.

Hij haalt daarover zijn schouders op. „Ik denk dat elke roeping die gebaseerd is op liefde ons dichter bij dat verhaal van interbeing kan brengen.” Liefde draait volgens hem om ‘een expansie van je zelfbeeld’, doordat je ook de ander in die liefde betrekt. „Dat is wat liefde ís: als je liefde voelt voor iemand, ben je niet meer een afgescheiden individu. Dat ben je samen geliefden, een gezin, een gemeenschap. Als je je liefde uitbreidt naar de natuur, word je er vanzelf meer een onderdeel van.”

• Lees het hele interview hier.

• Je kunt ook deze mooie podcast met hem luisteren.

• Lezer Anneloes Smitsman interviewde Eisenstein eerder al over wat deze ideeën beteken voor een “nieuw politiek paradigma”.

• Discussieer hier mee, opvallend veel reacties tot nu toe.

💡Waarom ik optimistisch ben

Gaat dit genoeg zijn? Ik heb ook zo mijn apocalyptische buien maar merk dat er de laatste tijd bij mijzelf meer perspectief is op de oplossingen voor de grote problemen van nu. Ik mocht bij Michel Vos aanschuiven in de Eindbazen-podcast over de redenen dat ik de laatste tijd optimistischer ben geworden.

Werd een mooi gesprek over niets minder dan de toekomst van de mensheid, het vaderschap, het leven, bewustzijnsontwikkeling, het verlies van mijn moeder, psychedelische ervaringen en meer.

Uiteindelijk zullen we collectief een sprong moeten maken naar een ander bewustzijn (nog zo'n jeukwoord) over onze plek in de natuur. Voor mij helpt dit model van Spiral Dynamics goed als richtingaanwijzer. Ik denk dat we nu in een overgang zitten van oranje (neoliberalisme) naar groen (woke etc.). Vooruitgang, maar niet genoeg. Uiteindelijk moeten we naar geel en turkoois. Hoe denk jij dat we daar komen? Laat ‘t weten in de comments 👇

Luister hier:

Of kijk hier:

☀️Vakantie

Ik ben er even tussenuit. Heerlijk met een camper de natuur in met de liefste mensen van de wereld. Vanaf eind oktober weer terug, tot dan.

Fijne zondag!