Discussion about this post

User's avatar
Robert Keurntjes's avatar

Ik had gisteren op een andere post gereageerd en toen reageerde je dat je eerder aandacht had besteed aan de vraag naar bewustzijn, dus heb ik dit gelezen (de podcast met

Het grootste mysterie rond bewustzijn ontstaat door hoe wij er over spreken. Met bewustzijn bedoelen we soms een bepaalde staat van ervaren, maar als we er naar op zoek gaan wordt het al vaak een iets, een substantie, een ding, een niet materieel iets. Dus dan is al de eerste vraag wat je wilt verklaren? Wil je weten waar het bewustzijn is, wat het doet en hoe het bestaat? Of wil je weten hoe bewuste ervaringen tot stand komen?

Als we willen weten wat ‘voetbal’ is en de één gaat de bal ontleden, de ander gaat kijken hoeveel spelers er zijn en hoe groot het voetbalveld, een derde gaat het spel analyseren, weer een ander probeert de essentie van ‘voetbal’ te doorgronden, dan komen we er ook niet uit als ze allemaal denken dat ze hetzelfde zoeken. En als ze ieder voor zich dan een beetje begrijpen wat voetbal is zitten ze in het stadion te kijken naar wat ze inmiddels menen te snappen. Het is een slordige wedstrijd en de commentator roept vertwijfeld ‘dit is toch geen voetbal’, is het mysterie van voetbal compleet.

Bij bewustzijn is het ook nog eens dat het probleem waar het om te doen is vaak alleen maar verlegd wordt. Zoals je het idee van de radio verwoordt is daar een mooi voorbeeld van “Zou het bijvoorbeeld kunnen dat de hersenen functioneren als een soort radio, die een signaal oppikt dat wij ervaren als ons bewustzijn?”

Een signaal dat wij ervaren als ons bewustzijn? Is bewustzijn nu niet juist een aspect van ervaren? Als wij een signaal ervaren dan is dat signaal het object van ons bewustzijn, dus wat lost dat op?

Het zou dan een alternatief moeten zijn omdat we bewustzijn niet in het brein kunnen vinden. Is de vergelijking misschien bedoelt om te zeggen ‘net zoals we in de radio geen muziek kunnen vinden?’ Muziek komt via radiogolven bij dat apparaat, maar dan is de muziek niet te vergelijken met bewustzijn maar met bewustzijnsinhoud, zoals een radio een antenne heeft zo hebben wij zintuigen. De muziek wordt niet gehoord door de radio....

En dan de suggestie dat er iets vreemds is als er in delen van de hersenen minder activiteit is, we wel een meer intense ervaring kunnen hebben. Wat is daar precies vreemd aan? Als de hersenen helemaal niet meer functioneren zijn we dood en er is nog nooit iemand terug gekomen uit de dood. Een bijna-dood-ervaring is bijna dood, niet helemaal. Er is voldoende bloed en zuurstof in de hersenen gekomen om te voorkomen dat de persoon in wiens hoofd de hersenen zitten overleden is. De kennis dat er een relatie is tussen hersenactiviteit en bewustzijn zegt nog niks over wat de minimale hoeveelheid activiteit moet zijn voor een ervaring, plus dat wat wij meten of scannen niet de ervaring op zichzelf is, maar een neurologisch correlaat. Zolang er nog voldoende van het brein functioneert zijn er ervaringen - maar wat is voldoende?

De relatie tussen hallucinaties en onze dagelijkse ervaring is uiteraard interessant maar dat zegt niks over ‘bewustzijn’ op zichzelf, maar alleen iets over de aard van waar we bewust van zijn.

En dan kwantumfysica.... waarom zou verstrengeling iets te maken hebben met bewustzijn? Is dat omdat we voor geen van beide een goede verklaring hebben? Net zoals toen we niet begrepen hoe de wereld tot stand gekomen was we het bestaan van een schepper gepostuleerd hebben?

Dat deeltjes zich anders gedragen afhankelijk van een bewuste waarnemer is een hardnekkige misvatting. Schrödingers kat gaat over waarschijnlijkheid en dat je alleen zekerheid kunt hebben over de toestand van de kat door waarneming, maar het is niet de waarneming die de uitslag bepaalt. Of licht aan ons verschijnt als deeltjes of als straling komt ook niet door de staat van bewustzijn maar door welk instrument je gebruikt. Oftewel bewustzijn creëert geen ‘kwantumrealiteit’, ons instrumentarium om op kwantumniveau onderzoek te doen is beperkt.

Bovendien is het spreken over bewustzijn als actor iets anders dan de vraag hoe het kan dat wij bewuste ervaringen hebben. En dat is ook weer iets anders dan de vraag welke rol bewustzijn speelt in ons handelen.

Zo hebben er al heel wat vragen de revue gepasseerd: wat is de aard van bewustzijn? Hoe ontstaat bewustzijn? Welke rol speelt bewustzijn?

Als het gaat om de rol van bewustzijn en de relatie tussen persoonlijke identiteit en bewustzijn is overigens het boek van Monica Meijsing "Waar was ik toen ik er niet was? " een aanrader.

Expand full comment
Inge Knoope's avatar

Dag Wouter wat een prachtig overzichtelijke weergave van recente inzichten en perspectieven. Om nu de stap te kunnen maken naar de dagdagelijkse werkelijkheid van leven in overeenstemming met de nieuwe vragen en inzichten, heb je misschien wel praktische handreikingen nodig, die een onderzoekende en lerende houding ondersteunen. Zodat we er naar kunnen gaan leven en groeien. Welnu. Die bestaat en die ken je waarschijnlijk ook al. Maar die gaat door het leven onder de dekmantel van een ‘populair managementboek’. Zo is het de wereld aangereikt in elk geval. Dat is de Creatiespiraal.

Dit is echter een briljant en praktisch ‘bewustzijns-landkaartje’ voor alledag. Maar dan moet je het wel beroven van z’n tijdgebonden ‘vertoog’, zodat je het in ongemaskerde staat kunt zien voor wat het werkelijk vertelt. Ik wil je daar wel een keer in meenemen. Als jij dan je heldere overzicht meeneemt over wat er allemaal over bewustzijn wordt gezegd, vermoed en ontdekt, dan hebben we vást een hele mooie ontmoeting. Zie www.knoope.nl voor een aanknopingspunt.

(Ik ben overigens bevriend met Lars Lutje Schipholt dus je kunt me ook langs die weg vinden.)

Expand full comment
18 more comments...

No posts