🏞️Op naar meer eenvoud, geduld en compassie?

De Tao, en recente inzichten uit de psychologie en de kwantumfysica.

Hoi, goedemorgen en welkom bij Transcend, mijn zondagse zoektocht naar zingeving en transcendentie. Wat ik weleens vergeet in mijn artikelen, is dat vrijwel alle grote levensvragen al uitgebreid zijn beantwoord in oude tradities. Ja, in sommige oude bronnen staat ook dogmatische en schadelijke onzin. Maar nadat veel lezers me op de Tao wezen, viel me op dat in die Oosterse traditie veel wijsheden staan die opvallend goed rijmen met recente wetenschappelijke bevindingen. Inzichten uit de Tao zijn duidelijk terug te vinden in de psychologie, hersenwetenschap en de kwantumfysica.

🏞️Tao te ching

Xavier van Leeuwe tipte me de Tao te ching, de bron van de taoïstische leer, geschreven door de Chinese wijsgeer Lao Tzu. Volgens mij is de correcte Nederlandse transcriptie Daodejing, maar ik vind Tao te ching mooier staan - en dit is mijn nieuwsbrief dus ik bepaal.

En waarom ook niet terug naar de originele bron? Xavier raadde me de Engelse vertaling aan van Stephen Mitchell. Het is een boekje van een pagina of 100, en sinds jaren heb ik niet meer een boekje zo vernaggeld met markeringen en omgevouwen hoekjes.

Credit: Goodfreephoto.com.

De Tao te ching draait om, jawel, de Tao. Dat is de stroom. De stroom van alles. Het is het mysterieuze, onmeetbare, onbeschrijflijke proces waarin, waardoor, waarmee, het hele universum zich manifesteert. Een belangrijk principe in de Tao te tjing is wu wei: wat letterlijk ‘niet-doen’ betekent. Het draait vooral om meebewegen met de stroom in plaats van ertegen in gaan of hem proberen om te buigen. Go with the flow.

Voor iemand als ik een vrij aantrekkelijk kernbegrip. Ik ben van nature nogal bedreven in wu wei als ik mijn vriendin mag geloven. Maar het wordt ook wel vertaald als “non-actie” of “niet-gehechte actie” - dus zo simpel als het lijkt, is het niet. Volgens Stephen Mitchell moeten we het vooral niet verwarren met passiviteit.

Nothing could be further from the truth.

A good athlete can enter a state of body-awareness in which the right stroke or the right movement happens by itself, effortlessly, without any interference of the conscious will. This is a paradigm for non-action: the purest and most effective form of action. The game plays the game, the poem writes the poem, we can’t tell the dancer from the dance.

De Tao te ching rekent ook af met vroomheid, met dogma, met ingrijpen door autoriteit. Dat werkt wel voor me. En de kernwaarden die eruit spreken, vergen nog wel wat werk maar klinken mij ook prima in de oren. Simpelheid, nederigheid, niet-oordelen, gulheid, flexibel, vreedzaam.

Hieronder heb ik geput uit Mitchells vertalingen die mij het meest aanspraken. De kern van de taoïstische leer staat volgens mij in Vers 67.

🧘Eenvoud, geduld, compassie

I have just three things to teach:
simplicity, patience, compassion.
These three are your greatest treasures.
Simple in actions and in thoughts,
you return to the source of being.
Patient with both friends and enemies,
you accord with the way things are.
Compassionate toward yourself,
you reconcile all beings in the world.

Eenvoud, geduld, compassie - met anderen en met jezelf. Vooral het gedeelte over het belang van (zelf-)compassie klopt met recente bevindingen in de psychologische wetenschap. Zie bijvoorbeeld deze presentatie van zelfcompassie-onderzoeker Kristin Neff.

Of dit optreden van Eckhart Tolle bij Stanford University over het belang van compassie.

🤹Laat het los

Throw away holiness and wisdom,
and people will be a hundred times happier.

Throw away morality and justice,
and people will do the right thing.

Throw away industry and profit,
and there won’t be any thieves.

De complexiteit van de wereld zorgt ervoor dat het zinloos is om de wereld onder controle te brengen. Manieren om dat wél te proberen, door dogmatische religie, door strikte moraliteit, door alles te reduceren tot één simpele variabele die je kunt beïnvloeden zoals kwartaalwinst of BBP: die strategieën zijn tot doemen mislukt omdat die fundamenteel de complexiteit van de wereld onderschatten. En laat dat taoïstische inzicht nou helemaal overeenkomen met recente bevindingen uit de complexiteitswetenschap. Wie een complex systeem probeert te controleren of bedwingen, komt vrijwel altijd bedrogen uit.

🧩Zelfkennis is de ware wijsheid

Knowing others is intelligence;
knowing yourself is true wisdom.
Mastering others is strength;
Mastering yourself is true power. If you realize that you have enough,
you are truly rich.
If you stay in the center
and embrace death with your whole heart,
you will endure forever.

Accepteren van sterfelijkheid, genoegen nemen met wat er al is, en diepe zelfkennis: dat is wat je het dichtst bij de Tao brengt. Een interessante parallel tussen deze Taoïstische wijsheden en recente wetenschap, komt uit studies naar psychedelica. Na gebruik van die middelen, hebben mensen veel minder vrees voor de dood, júíst door een confrontatie met die dood, en dat levert inderdaad een meetbaar hogere kwaliteit van leven op.

☯️Wees tevreden met wat je hebt

Fame or integrity: which is more important?
Money or happiness: which is more valuable?
Success or failure: which is more destructive?

If you look to others for fulfillment,
you will never truly be fulfilled.
If your happiness depends on money,
you will never be happy with yourself.

Be content with what you have;
rejoice in the way things are.
When you realize there is nothing lacking,
the whole world belongs to you.

Ook weer een reminder dat geluk niet komt door je omstandigheden aan te passen, maar uit hoe jij met de omstandigheden omgaat. En om te willen wat je hebt in plaats van te hebben wat je wilt - waar ook overweldigend bewijs voor is in psychologische literatuur over levensgeluk.

💡Ideeën van lezers

Michiel ten Kate tipte de Tao of Physics van Fritjof Capra uit 1975. Dat is een boek met veel fans, en veel critici. De kern: sommige bevindingen uit de kwantumnatuurkunde komen verrassend overeen met hoe er in Oosterse filosofieën zoals de Tao wordt gedacht over de aard van de kosmos, en met name de aard van bewustzijn. Ik ben verre van deskundig op kwantumgebied, maar het valt mij de laatste tijd op dat er inderdaad zeer eminente natuurkundigen verklaringen opperen voor merkwaardige kwantumverschijnselen die opvallend Taoïstisch klinken. Luister bijvoorbeeld eens met het onderstaande vers 1 in het achterhoofd naar onze recente podcast met natuurkundige Bernardo Kastrup over hoe kwantumfysica ons wereldbeeld op zijn kop zet.

Vers 1:

The tao that can be told
is not the eternal Tao
The name that can be named
is not the eternal Name.

The unnamable is the eternally real.
Naming is the origin
of all particular things.

Free from desire, you realize the mystery.
Caught in desire, you see only the manifestations.

Yet mystery and manifestations
arise from the same source.
This source is called darkness.

Darkness within darkness.
The gateway to all understanding.

Helene Spork deelde drie inzichten/lessen die het tien jaar lang bestuderen van de Tao haar opleverden:

“Nu, zo na een jaar of 10, zou ik als drie belangrijkste inzichten noemen:

1. Met voelen los je veel meer op dan met denken.

2. Met zoeken naar balans (of zelfs vrede), los je minder op dan met het inspelen op beweging.

3. Elke waarheid is relatief en dat geeft een boel ruimte.”

Martijn Lindeboom tipte de taoïstische documentaire The art of effortless living.

Patrick de Vleeschauwer deelde dit blog van hem op Psychology Today over hoe je je kunt omgaan met emoties, deels geïnspireerd door de Tao.

Rik Ruiter: “Ik merk dat veel Aziatische tradities een bepaalde bron hebben, namelijk de Vedische kennis. Veel mensen kennen yoga, maar dan eigenlijk alleen de asana’s en de ademhalingstechnieken, met een extreem voorbeeld die van Wim Hof. Maar hier zit nog een hele studie achter.”

🔮 Lezersvraag de volgende keer

Nou, kom maar op met die Vedische kennis dan, en de filosofie achter yoga. (Dat is iets waar ik al een tijdje veel interesse in heb, maar waarbij ik vooralsnog uitblink in wu wei.) Ken jij inzichten of bronnen die ik niet mag missen? Laat het me weten via m’n LinkedIn, of in de comments hieronder.