🧠➡️♥️Van hoofd naar hart, van weten naar voelen

Hoe kom ik uit het denken, bij mijn gevoel en mijn hart?

Hoi, goedemorgen en welkom bij Transcend, mijn zondagse zoektocht naar zingeving en transcendentie. Deze week ga ik even uit mijn comfortzone: uit het denken en naar het voelen.

💮Van hard naar zacht

“Van hoofd naar hart, van weten naar voelen”. Voorheen kreeg ik altijd een klein kotsje in mijn mond van dat soort termen - maar de laatste tijd merk ik dat ze toch wel ergens over gaan. Zijn we niet massaal veel te veel afgedreven naar de analyse, naar de rekenmachine, naar het harde weten in plaats van het zachte voelen? Ik wel denk ik (voel ik?).

Juist in een tijd waarin veel aan het verschuiven is en de wereld bij vlagen zo complex lijkt dat geen analyse er meer tegenop is gewassen, dringt de vraag zich op: wat als we dat analyseren, reduceren, berekenen, controleren vanuit onze linkerhersenhelft los zouden laten, en weer wat meer in contact zouden komen met de rechterhersenhelft, ons lijf en ons hart? (Ja ik weet dat het verschil tussen hersenhelften genuanceerder is).

Ik werd heel erg aan het denken gezet door een gesprek dat ik laatst voor NRC had met klimaatonderzoeker Susanne Moser.

Er is veel wanhoop, verdriet, zelfs rouw-achtige emoties bij haar collega’s en haarzelf, vertelde ze me. Zij staan er tenslotte met hun neus bovenop.

“In een recente enquête die wij uitvoerden bleek dat 80 procent van de onderzoekers en professionals die aan klimaatadaptatie werkt, burn-outverschijnselen heeft. Ik spreek veel collega’s die wanhoop uiten, angsten hebben, deels omdat ze zelf kinderen hebben, en deels omdat zij heel duidelijk zien wat voor ramp er aan de hand is.”

„Daarvan is nooit wat terug te zien in de IPCC-rapporten, daarin staat in afgemeten, rationele en voorzichtige taal beschreven wat er met het klimaat gebeurt. Klimaatwetenschappers zijn de meest emotioneel gedissocieerde mensensoort op aarde. We worden getraind om ons hoofd en ons hart volledig gescheiden te houden, wat ongeveer de definitie is van iemand met een dissociatieve stoornis.

„Ik denk dat het een verkeerde aanname is dat meer emotie tonen slecht is voor geloofwaardigheid, júíst als je kijkt naar wetenschappelijke literatuur over hoe vertrouwen werkt. Wie vertrouwen mensen meer: iemand die maar één deel van zijn brein gebruikt, of iemand die zowel eerlijk is over de feiten en de ratio als over het gevoel? Uit studie na studie blijkt dat mensen wetenschappers juist méér vertrouwen als ze zowel de wetenschap overbrengen, de cognitieve kant, als de emotionele kant – en dat weten te integreren.

💔Hart uitgedoofd

„De wetenschap als institutie heeft één helft van het brein enorme prioriteit gegeven boven de andere helft van het brein. En eigenlijk is dat juist onwetenschappelijk. Uit experimenten in de besliskunde, weten we bijvoorbeeld dat mensen met één beschadigde hersenhelft veel minder gebalanceerde beslissingen nemen dan als beide hersenhelften gezond met elkaar zijn verbonden. We zitten al zo lang in de extreem rationele modus waarmee we het hele hart hebben uitgedoofd, en het lijkt erop dat dat ons als soort nu enorme schade heeft berokkend.

„We kunnen langzaamaan wel stellen dat de puur cognitieve aanpak óók niet werkt. Ik denk dat we ruimte moeten hebben waar dit soort gesprekken, gebaseerd op de feiten én de emoties, tegelijkertijd kan plaatsvinden.

„Het is volgens mij de vraag wat er zou zijn gebeurd als we ons, ook als klimaatwetenschappers, meer opstellen als geïntegreerde mensen met verstand én gevoel, met een hoofd én een hart. Zou de mensheid dan hetzelfde hebben gehandeld als de laatste decennia? Zouden we hetzelfde hebben gedaan?”

🍥Volgende sprong in leven

Confronterende woorden, vond ik. Ook voor mezelf, ik ben ook een soort hoofd op pootjes, ik ben zoals psychiater Bessel van der Kolk het mooi verwoordt ‘extreem ontlichaamd’ geraakt door de nadruk op denken en analyseren die me best ver heeft gebracht - maar die nu een volgende sprong in het leven en bewustzijn misschien wel in de weg staat. Niet dat het denken bij het grofvuil kan natuurlijk, maar een betere integratie, een betere balans zou wel fijn zijn.

Want dat meer voelen, meer in contact komen met lijf en hart belangrijk is, daarvan ben ik inmiddels wel overtuigd. Omdat ik het, inderdaad, vóél - maar ook omdat het bewijs daarvoor zich opstapelt in de wetenschappelijke studies naar dit onderwerp.

Zo is er een heel interessante groeiende literatuur over ‘interoceptie’, het verschijnsel dat signalen vanuit onze interne organen richting het brein een grote rol spelen in onze emoties, en bijvoorbeeld bij het voorkomen van angsten en depressies.

Much of the processing of these signals takes place below conscious awareness: you won’t be aware of the automatic feedback between brain and body that helps to keep your blood pressure level, for instance, or the signals that help to stabilise your blood sugar levels. But many of these sensations – such as tension in your muscles, the clenching of your stomach, or the beating of your heart – should be available to the conscious mind, at least some of the time. And the ways you read and interpret those feelings will have important consequences for your wellbeing.

En dat hart? Dat fungeert op een bepaalde manier wellicht ook als een soort extra brein, blijkt uit spannende onderzoeken naar hoe ons bewustzijn werkt, blijkt uit dit stuk uit Science.

The ancients saw the heart as both the physical and spiritual core of who we are. A new study gives some support to our ancestors’ intuitions by examining heartbeats as a reference point for synthesizing personal cognition with our own visual perceptions.

➡️Hoe dan?

Het is natuurlijk een levenshouding, en die verander je niet zomaar, maar laten we klein beginnen: dit waren wel tips waar ik wat aan had.

Step 1: Step away from the information overload.

Step 2: Take 4-7 deep belly breaths, placing one hand on your lower belly.

Step 3: Next, place your right hand on your heart and your left hand on the top of your head. Focus your attention first on your left hand on your head and then slowly move your attention to your right hand on your heart. Feel the fingers in your right hand and feel the skin of your chest (or collar of your shirt). Slowly begin to lightly tap over the head and heart -- right hand tapping over heart, left hand over the top of the head. After about 10 seconds, move your left hand from the top of your head to over your right hand on your heart.

💡Tips van lezers

Lars Lutje Schipholt vult terecht aan dan met voelen alleen, we er nog niet zijn. Daarover schreef hij deze blog. “Het is volgens mij interessant een onderscheid te maken tussen IQ, EQ en SQ (spiritueel quotiënt). Ja we zijn meer gaan voelen (EQ), maar het is de stap naar SQ die nodig is om onze intelligentie exponentieel te vergroten en daarmee de uitdagingen waar we voor staan het hoofd te bieden! Met alleen voelen zit je nog niet in het eenheidsdenken en kun je nog steeds helemaal afgescheiden leven. Zie bijvoorbeeld hoe veel spirituele mensen omgaan met Corona en vaccinatie.”

Jaap de Carpentier Wolf tipte me het boek Ik voel dus ik ben, over hoe gevoel en lichaam ons bewustzijn vormen, van neuropsycholoog en filosoof Antonio Damasio.

Daphne Feller schreef zelf het boek Brein-Hart-Zijn, dat precies over dit onderwerp gaat. Uit de promotietekst: Feller leert ze je hoe je je verstand en je gevoel met elkaar in verbinding kunt brengen. Deze intuïtieve intelligentie zit in iedereen, maar luister je er ook naar?

Tania Karina Manuschevich Viaux tipte dit heel interessante stuk uit The Guardian van een neurowetenschapper die betoogt dat gevoelens net zo belangrijk zijn als gedachten en ons misschien wel meer leren over de aard van bewustzijn.

Arjan Mulder schreef het boek Hoe nietsdoen de wereld redt. “Mensen willen veel 'doen' om de wereld te redden, maar 'doen' is nu juist de kern van het probleem. Een bloeiende planeet en een toekomst voor onszelf beginnen met nietsdoen.”

Op m'n LinkedIn-post over dit onderwerp stromen veel mooie tips over aanvullende bronnen over dit thema binnen. De moeite waard om te bekijken en mee te discussiëren.

Kees Klomp wees me op dit mooie schema dat de transitie weergeeft waar we volgen hem nu voor staan.

🔮Lezersvraag voor de volgende keer

Is de pandemie al echt voorbij? Laten we het hopen. Ik ben klaar om weer voluit te leven. Maar het was ook een periode van zeldzame reflectie voor me. Voor jou ook? Wat zijn de levenslessen uit de pandemie die we eraan overhouden denk je? Voor een volgende editie reflecteer ik graag met jullie op wat de coronacrisis ons heeft geleerd. Laat je reactie achter in de comments, of via m'n LinkedIn 👇