Mooi artikel! De discussies van Krishnamurti en David Bohm zijn altijd heerlijk en bijzonder inzichtelijk. De zorgvuldigheid van formuleren en de wijze waarop de twee heren zo intens diep naar elkaar luisteren werkt zo verhelderend.
Een andere wetenschapper die behoorde tot de kring van wetenschappers waar Krishnamurti discussies mee hield was Francisco Varela. Hij is de man geweest die samen met de Dalai Lama het Mind& Life Institute heeft opgericht. Een instituut dat zich richt op het verbinden van wetenschap met contemplatieve wijsheid. Varela's boek The Embodied Mind - Cognitive Science and Human Experience is een prachtig werk waarin hij de mogelijkheden van introspectie als wetenschappelijk instrument introduceert. Francisco Varela was een grote wetenschapper en een praktiserend boeddhist. - Janine Schimmelpenninck
"Een ander gek verschijnsel is het feit dat het voor het gedrag van quanta kan uitmaken of ze gemeten worden of niet. Deeltjes gedragen zich anders als ze worden geobserveerd dan als ze niet worden geobserveerd. Ja echt. Sommige natuurkundigen denken daarom dat de materiële realiteit iets is dat ontstaat in relatie tot bewustzijn."
Wanneer je hiermee doelt op de onbepaaldheidsrelatie van Heisenberg is het misschien helemaal niet zo gek. Om iets te meten moet je ermee in interactie gaan. Op het nivo van elementaire deeltjes botst er dan bijvoorbeeld een foton tegenaan, waardoor er een eigenschap van het te meten deeltje (z'n plek of impuls) verandert.
Ook op macro niveau kennen we dit. Wanneer je de temperatuur van het water in een glas wilt meten, zal je er een thermometer in stoppen. Je weet echter niet de temperatuur van de thermometer, deze zal niet gelijk zijn aan die van het water. Je verstoort dus de temperatuur van het water in het glas, waardoor je het nooit helemaal precies kunt meten.
In de psychologie is het door William James verwoord. Als je iemand een vraag stelt heeft deze vraag invloed op het denken van degene die deze vraagt moet beantwoorden. Hierdoor zal het antwoord worden beïnvloed. Hierdoor is introspectie is een onbetrouwbaarbare methode, want ook zodra je gaan nadenken over je eigen denken kan je niet voorkomen dat je je denken daardoor beïnvloedt. Je conclusies over je eigen innerlijke staat worden dan verstoord door je denken erover, door je herinnering eraan of door je formuleren ervan in taal.
je schrijft ook:
"Inzichten uit de kwantumfysica duiden er in elk geval op dat onze beleving van de wereld niet het complete verhaal is."
Dat is een problematische bewering. Het enige dat we van onze wereld kunnen waarnemen is via onze beleving ervan. De beleving moet dus per definitie het complete verhaal zijn. Wanneer dit niet het complete verhaal is, zijn er dus dingen die aan onze beleving ontsnappen. Deze dingen kunnen we per definitie nooit weten. Zodra we iets nieuws waarnemen is het in onze beleving aangekomen, en dus geen onderdeel meer van het 'niet complete verhaal', maar van de wereld zoals we hem waarnemen. Het is dus zinloos om uit te gaan van een dualisme dat een 'echte' wereld veronderstelt die 'achter de verschijnselen zit', en eentje die daarvan is afgeleid en die we 'incompleet' waarnemen.
Als natuurkundigen boeddhisme, taoisme of hindoeisme aanhalen, dan betekent dat meestal, dat ze kennelijk geen verklaring hebben voor wat ze waarnemen, of dat wat ze waarnemen lijkt op de 'vage' verhalen uit die eeuwenoude denksystemen.
Fritjof Capra had een ervaring van totalitiet toen hij langs het strand wandelde. Dat was de aanleiding voor hem om zijn boek te schrijven. De ervaring van totaliteit was voor hem de basis om het onverklaarbare te verklaren. Ineens had hij een idee hoe het zat met al die spooky systemen.
Schrodinger, Einstein, Heisenberg e.a. moeten allemaal ervaringen van totaliteit hebben gehad, waarmee ze inzicht kregen hoe de werkelijkheid er op het meest fundamentele niveau uitziet. Hun formules en theorien die ze daarna hebben opgeschreven zijn daaruit voortgekomen.
Als je geen ervaring hebt van totaliteit, dan blijft de quantum fysica ten allen tijde spooky, onbegrijpelijk en weird. Maar als je dagelijks (of regelmatig) een ervaring hebt van de grondtoestand van het universum, het zero point field, het verenigd veld, God, totaliteit, of hoe je het ook maar wil noemen, dan is quantum fysica helemaal niet spooky, maar juist heel logisch en begrijpelijk.
Quantum Field Theory vertelt ons dat alles energie is. De basis van alle energie is het nulpunt energie veld. Vandaar uit ontstaan vacuum fluctuaties, de superstring, die de basis zijn van bosonen en fermionen, quarks, electronen, protonen, neutronen en al die andere deeltjes.
Het hele universum is dus niets anders dan een fluctuatie of exitatie van het basisveld.
Maar!!!!! omdat een mens niet gewend is om dat basisveld in het gewone dagelijkse leven te ervaren als een onderdeel van zijn dagelijkse bestaan, wordt een ervaring van totailteit gedegradeerd tot mystiek of spooky. Dat gebrek aan de ervaring van dat basisveld, het nulpunt, is de basis voor al die religies, mystieke ervaringen en alles wat niet begrepen wordt. Een religie vertelt altijd een verhaal dat er meer is, meestal God, of Shiva of Vishnu of Brahman, die ver verheven is boven de mens en dat hij die God moet gehoorzamen. Als hij dat niet doet gaat het fout.
De mens zit dus gevangen in de 3 bewustzijntoestanden waar hij vanaf zijn geboorte mee is opgegroeid en opgevoed. Slapen, dromen en waken is de realiteit, 24 uur per dag. Daarbuiten bestaat niets, behalve God.
De enige echte manier om uit de gevangenis te ontsnappen, de "Grot van Plato", is te leren om te transcenderen. Transcenderen is een simpele bewustzijn technologie, Transcendente Meditatie, die je actieve geest voert van het normale denkniveau naar het niveau van transcendent bewustzijn, voorbij de grens van het actieve denken, waar alleen maar zuiver onbegrensd bewustzijn overblijft. Dat niveau, dat in de Veda's uitgebreid besproken wordt, heet in de Veda's Turya, dat betekent, de Vierde. Deze vierde bewustzijnstoestand is de basis van slapen, dromen en waken, de 3 relatieve bewustzijnstoestanden.
Door regelmatig Turya af te wisselen met slapen, dromen en waken, ontstaat in het individuele bewustzijn een nieuwe geintegreerde bewustzijnstoestand, kosmische bewustzijn genoemd. Die geintegreerde bewustzijntoestand is in feite de toestand waar alle mystiek ophoudt en ieder mens als vanzelf snapt hoe de werkelijkheid eruit ziet. De incidentele ervaring van totaliteit, zoals die van Fritjof Capra, is dan ineens de gewoonste zaak van de wereld, niks geen mystiek of spooky meer aan. Of zoals de Upanishaden dat zo mooi omschrijven: "Ik ben DAT, gij zijt DAT, Alles is DAT" Waarbij met DAT bedoeld wordt het nulpunt energieveld. De basis van het universum, zuiver onbegrensd en eeuwig bewustzijn. Dat is de plek om God te ontmoeten en met Hem te communiceren.
Dank voor deze mooie nieuwsbrief Wouter. Als fysicus (met pensioen) ben ik nu ook meer boeddhist dan wat anders. Een diep gevoelde acceptatie van ‘wat is’ brengt mij meer dan het zoeken. Er is geen sluitende verklaring!
Mijn conclusie is dat de mens zijn fysieke realiteit bepaalt dmv een universeel gedeeld bewustzijn. De mens kan daaruit tappen en zo zijn leven (be) sturen dmv alle relevante informatie die hij observeert. Zo bestuurt hij ook de quantum wereld omdat hij er een onderdeel van en afhankelijk van is. Hermes Trismegistus en de Ascleipius spraken al van deze macht die in alle mensen schuilt als Gnosis, het innerlijk weten
Echt een mooi post. Charles Eisenstein had een youtube over 'All is Sacred' waarin realiteit wordt gereduceerd tot leegte en deeltjes (die je kan gebruiken). Maar deeltjes en leegte is natuurlijk nog steeds geen één. Wat wel? Een stap buiten de comfortzone :-) van het spirituele pad is de Cursus in Wonderen, erg veel belief waar je even doorheen moet kijken. Daar wordt het begrip denkgeest geïntroduceerd. De schepper van vorm, tijd en ruimte.
Uiteindelijk is het allemaal oneindig eenvoudig. Volgens het onzekerheidsprincipe van de fysica bestaat dé waarheid niet en is de uiterlijke werkelijkheid dus niet analyseerbaar. Via die analyse kunnen we ons diepste ideaal te weten het beëindigen van onze gevangenschap van het materie/dualiteit/deel aspect van het universum en daarmee de realisatie van ons één zijn met het geest/singulariteit/geheel aspect oftewel de realisatie van ons verlicht/volmaakt/echt zijn of kortweg ons Zijn niet realiseren. Dat kan dus alleen via de innerlijke werkelijkheid. Precies daartoe hebben we bewustzijn gekregen. Want daarmee kunnen we vaststellen wat ons afgescheiden houdt van ons Zijn. Dat kan niet anders zijn dan onze gevoelens en de in gedachten gevatte oftewel kenbare wil daarvan. Wat we automatisch doen met onze gevoelens in dit materiële universum is ze onderdrukken (fight, flight, blame). De opdracht is dus ze toe te laten te doorvoelen (toelaten bevrijdt). Heb ik gedurende 7 jaar gedaan en wat blijkt: de eenwording met het Licht van het Zijn. Simpel hè?
Dag Wouter, inderdaad fascinerend, die overeenkomsten. Al eerder tipte ik het verhelderende boek van Amanda Gefter ‘In Einsteins Achtertuin’ die in romanachtige vorm verslag doet van haar zoektocht naar de betekenis van Niets. Een indrukwekkende toer langs de mooiste ideeën uit de natuurkunde , en ontmoetingen met diverse kopstukken uit de kwantumfysica. Aanrader.
Dat geeft zeker te denken. Mijn vraag blijft vooral hoe men er toe komt om tot 'mystieke' verklaringen.
Enerzijds kan een wetenschapper mystiek gaan klinken wanneer hij of zij geen verklaring heeft voor wat hij waarneemt. Dan is het een uitdrukking van verwondering, en dat kan behoorlijk mystiek klinken.
Anderzijds zijn er die in hun poging iets te verklaren er niet waarneembare zaken bij halen - een God, een soort universeel bewustzijn e.d. De enige reden die ik daarvoor kan bedenken is dat we sinds Plato en Aristoteles op zoek zijn naar een fundament, een 'ware werkelijkheid' achter, transcendent of ten grondslag aan de werkelijkheid die wij ervaren. Plato deed dat op een andere manier (de ideeënleer) dan Aristoteles (observatie van de natuur), maar beiden zochten een fundament, of een essentie. En dat zijn we blijven doen.
Dat zoeken naar essentie of fundament zit overigens niet alleen in de westerse filosofie en wetenschap. In het Westen heeft de fenomenologie, in navolging van Kant's constatering dat wij das Ding an sich niet kunnen kennen, getracht een nieuwe weg in te slaan. In het Oosten was het met name Nagarjuna (boeddhistisch filosoof uit de 2e/3e eeuw na Chr.) die daar tegenin ging. Hij stelde, heel kort door de bocht, dat wij de werkelijkheid alleen kennen zoals die aan ons verschijnt en dat daar geen fundament of essentie aan ten grondslag ligt. Alles wat wij kennen, wat wij ervaren bestaat op grond van relaties (deel-geheel relatie, kenrelatie, oorzakelijke relatie...).
Het zou dus weleens kunnen dat wij op grond van een onjuiste vooronderstelling naar een verklaring zoeken waar geen verklaring te vinden is. En misschien moeten we juist ontdekken hoe we daar mee omgaan in plaats van er een werkelijkheid achter de werkelijkheid bij te halen.
Overigens beschrijft Paul van Tongeren hetzelfde dilemma in hoofdstuk 4 van 'Het wonder van betekenis' aan de hand van Nietzsche's nihilisme.
En dan toch twee kleine dingetjes:
- "Deeltjes gedragen zich anders als ze worden geobserveerd dan als ze niet worden geobserveerd. Ja echt." Nou, niet echt. Afhankelijk van hoe we observeren nemen we iets anders waar. Dat heeft ook niks met bewustzijn te maken, maar met welke instrumenten je gebruikt.
- "Einstein and Schrödinger's influences resonated with south Asian philosophy. [They] believed that the self was a transient observational platform — Buddhists hold almost exactly the same view." Zelfs met een hele creatieve lezing van yogacara filosofie kom je nog niet tot een 'transient observational platform' dat het zelf zou kunnen zijn. Gewoon onjuist.
religie? wetenschap? Dat geeft toch te denken. Nee, ti's juist het uitzetten van het hoofd, het intellect, het denken, daar zit de crux! Meditatie en contact zoeken met je zijn. Succes!
Hi Wouter,
Mooi artikel! De discussies van Krishnamurti en David Bohm zijn altijd heerlijk en bijzonder inzichtelijk. De zorgvuldigheid van formuleren en de wijze waarop de twee heren zo intens diep naar elkaar luisteren werkt zo verhelderend.
Een andere wetenschapper die behoorde tot de kring van wetenschappers waar Krishnamurti discussies mee hield was Francisco Varela. Hij is de man geweest die samen met de Dalai Lama het Mind& Life Institute heeft opgericht. Een instituut dat zich richt op het verbinden van wetenschap met contemplatieve wijsheid. Varela's boek The Embodied Mind - Cognitive Science and Human Experience is een prachtig werk waarin hij de mogelijkheden van introspectie als wetenschappelijk instrument introduceert. Francisco Varela was een grote wetenschapper en een praktiserend boeddhist. - Janine Schimmelpenninck
Hoi Wouter,
je schrijft:
"Een ander gek verschijnsel is het feit dat het voor het gedrag van quanta kan uitmaken of ze gemeten worden of niet. Deeltjes gedragen zich anders als ze worden geobserveerd dan als ze niet worden geobserveerd. Ja echt. Sommige natuurkundigen denken daarom dat de materiële realiteit iets is dat ontstaat in relatie tot bewustzijn."
Wanneer je hiermee doelt op de onbepaaldheidsrelatie van Heisenberg is het misschien helemaal niet zo gek. Om iets te meten moet je ermee in interactie gaan. Op het nivo van elementaire deeltjes botst er dan bijvoorbeeld een foton tegenaan, waardoor er een eigenschap van het te meten deeltje (z'n plek of impuls) verandert.
Ook op macro niveau kennen we dit. Wanneer je de temperatuur van het water in een glas wilt meten, zal je er een thermometer in stoppen. Je weet echter niet de temperatuur van de thermometer, deze zal niet gelijk zijn aan die van het water. Je verstoort dus de temperatuur van het water in het glas, waardoor je het nooit helemaal precies kunt meten.
In de psychologie is het door William James verwoord. Als je iemand een vraag stelt heeft deze vraag invloed op het denken van degene die deze vraagt moet beantwoorden. Hierdoor zal het antwoord worden beïnvloed. Hierdoor is introspectie is een onbetrouwbaarbare methode, want ook zodra je gaan nadenken over je eigen denken kan je niet voorkomen dat je je denken daardoor beïnvloedt. Je conclusies over je eigen innerlijke staat worden dan verstoord door je denken erover, door je herinnering eraan of door je formuleren ervan in taal.
je schrijft ook:
"Inzichten uit de kwantumfysica duiden er in elk geval op dat onze beleving van de wereld niet het complete verhaal is."
Dat is een problematische bewering. Het enige dat we van onze wereld kunnen waarnemen is via onze beleving ervan. De beleving moet dus per definitie het complete verhaal zijn. Wanneer dit niet het complete verhaal is, zijn er dus dingen die aan onze beleving ontsnappen. Deze dingen kunnen we per definitie nooit weten. Zodra we iets nieuws waarnemen is het in onze beleving aangekomen, en dus geen onderdeel meer van het 'niet complete verhaal', maar van de wereld zoals we hem waarnemen. Het is dus zinloos om uit te gaan van een dualisme dat een 'echte' wereld veronderstelt die 'achter de verschijnselen zit', en eentje die daarvan is afgeleid en die we 'incompleet' waarnemen.
groet,
Garmt
Als natuurkundigen boeddhisme, taoisme of hindoeisme aanhalen, dan betekent dat meestal, dat ze kennelijk geen verklaring hebben voor wat ze waarnemen, of dat wat ze waarnemen lijkt op de 'vage' verhalen uit die eeuwenoude denksystemen.
Fritjof Capra had een ervaring van totalitiet toen hij langs het strand wandelde. Dat was de aanleiding voor hem om zijn boek te schrijven. De ervaring van totaliteit was voor hem de basis om het onverklaarbare te verklaren. Ineens had hij een idee hoe het zat met al die spooky systemen.
Schrodinger, Einstein, Heisenberg e.a. moeten allemaal ervaringen van totaliteit hebben gehad, waarmee ze inzicht kregen hoe de werkelijkheid er op het meest fundamentele niveau uitziet. Hun formules en theorien die ze daarna hebben opgeschreven zijn daaruit voortgekomen.
Als je geen ervaring hebt van totaliteit, dan blijft de quantum fysica ten allen tijde spooky, onbegrijpelijk en weird. Maar als je dagelijks (of regelmatig) een ervaring hebt van de grondtoestand van het universum, het zero point field, het verenigd veld, God, totaliteit, of hoe je het ook maar wil noemen, dan is quantum fysica helemaal niet spooky, maar juist heel logisch en begrijpelijk.
Quantum Field Theory vertelt ons dat alles energie is. De basis van alle energie is het nulpunt energie veld. Vandaar uit ontstaan vacuum fluctuaties, de superstring, die de basis zijn van bosonen en fermionen, quarks, electronen, protonen, neutronen en al die andere deeltjes.
Het hele universum is dus niets anders dan een fluctuatie of exitatie van het basisveld.
Maar!!!!! omdat een mens niet gewend is om dat basisveld in het gewone dagelijkse leven te ervaren als een onderdeel van zijn dagelijkse bestaan, wordt een ervaring van totailteit gedegradeerd tot mystiek of spooky. Dat gebrek aan de ervaring van dat basisveld, het nulpunt, is de basis voor al die religies, mystieke ervaringen en alles wat niet begrepen wordt. Een religie vertelt altijd een verhaal dat er meer is, meestal God, of Shiva of Vishnu of Brahman, die ver verheven is boven de mens en dat hij die God moet gehoorzamen. Als hij dat niet doet gaat het fout.
De mens zit dus gevangen in de 3 bewustzijntoestanden waar hij vanaf zijn geboorte mee is opgegroeid en opgevoed. Slapen, dromen en waken is de realiteit, 24 uur per dag. Daarbuiten bestaat niets, behalve God.
De enige echte manier om uit de gevangenis te ontsnappen, de "Grot van Plato", is te leren om te transcenderen. Transcenderen is een simpele bewustzijn technologie, Transcendente Meditatie, die je actieve geest voert van het normale denkniveau naar het niveau van transcendent bewustzijn, voorbij de grens van het actieve denken, waar alleen maar zuiver onbegrensd bewustzijn overblijft. Dat niveau, dat in de Veda's uitgebreid besproken wordt, heet in de Veda's Turya, dat betekent, de Vierde. Deze vierde bewustzijnstoestand is de basis van slapen, dromen en waken, de 3 relatieve bewustzijnstoestanden.
Door regelmatig Turya af te wisselen met slapen, dromen en waken, ontstaat in het individuele bewustzijn een nieuwe geintegreerde bewustzijnstoestand, kosmische bewustzijn genoemd. Die geintegreerde bewustzijntoestand is in feite de toestand waar alle mystiek ophoudt en ieder mens als vanzelf snapt hoe de werkelijkheid eruit ziet. De incidentele ervaring van totaliteit, zoals die van Fritjof Capra, is dan ineens de gewoonste zaak van de wereld, niks geen mystiek of spooky meer aan. Of zoals de Upanishaden dat zo mooi omschrijven: "Ik ben DAT, gij zijt DAT, Alles is DAT" Waarbij met DAT bedoeld wordt het nulpunt energieveld. De basis van het universum, zuiver onbegrensd en eeuwig bewustzijn. Dat is de plek om God te ontmoeten en met Hem te communiceren.
Dank voor deze mooie nieuwsbrief Wouter. Als fysicus (met pensioen) ben ik nu ook meer boeddhist dan wat anders. Een diep gevoelde acceptatie van ‘wat is’ brengt mij meer dan het zoeken. Er is geen sluitende verklaring!
Nog wat gezichtspunten die tot mogelijk andere inzichten kunnen leiden, zie Dr. David R. Hawkins: Quantum Mechanics & Applied Kinesiology | Part 1 - https://www.youtube.com/watch?v=GeDmc8xNk5Y en part 2: https://www.youtube.com/watch?v=4HksEQ_a-JM
Mijn conclusie is dat de mens zijn fysieke realiteit bepaalt dmv een universeel gedeeld bewustzijn. De mens kan daaruit tappen en zo zijn leven (be) sturen dmv alle relevante informatie die hij observeert. Zo bestuurt hij ook de quantum wereld omdat hij er een onderdeel van en afhankelijk van is. Hermes Trismegistus en de Ascleipius spraken al van deze macht die in alle mensen schuilt als Gnosis, het innerlijk weten
Echt een mooi post. Charles Eisenstein had een youtube over 'All is Sacred' waarin realiteit wordt gereduceerd tot leegte en deeltjes (die je kan gebruiken). Maar deeltjes en leegte is natuurlijk nog steeds geen één. Wat wel? Een stap buiten de comfortzone :-) van het spirituele pad is de Cursus in Wonderen, erg veel belief waar je even doorheen moet kijken. Daar wordt het begrip denkgeest geïntroduceerd. De schepper van vorm, tijd en ruimte.
Uiteindelijk is het allemaal oneindig eenvoudig. Volgens het onzekerheidsprincipe van de fysica bestaat dé waarheid niet en is de uiterlijke werkelijkheid dus niet analyseerbaar. Via die analyse kunnen we ons diepste ideaal te weten het beëindigen van onze gevangenschap van het materie/dualiteit/deel aspect van het universum en daarmee de realisatie van ons één zijn met het geest/singulariteit/geheel aspect oftewel de realisatie van ons verlicht/volmaakt/echt zijn of kortweg ons Zijn niet realiseren. Dat kan dus alleen via de innerlijke werkelijkheid. Precies daartoe hebben we bewustzijn gekregen. Want daarmee kunnen we vaststellen wat ons afgescheiden houdt van ons Zijn. Dat kan niet anders zijn dan onze gevoelens en de in gedachten gevatte oftewel kenbare wil daarvan. Wat we automatisch doen met onze gevoelens in dit materiële universum is ze onderdrukken (fight, flight, blame). De opdracht is dus ze toe te laten te doorvoelen (toelaten bevrijdt). Heb ik gedurende 7 jaar gedaan en wat blijkt: de eenwording met het Licht van het Zijn. Simpel hè?
www.nlbe.nl
Dag Wouter, inderdaad fascinerend, die overeenkomsten. Al eerder tipte ik het verhelderende boek van Amanda Gefter ‘In Einsteins Achtertuin’ die in romanachtige vorm verslag doet van haar zoektocht naar de betekenis van Niets. Een indrukwekkende toer langs de mooiste ideeën uit de natuurkunde , en ontmoetingen met diverse kopstukken uit de kwantumfysica. Aanrader.
Dank Wouter. Panpsychisme is een verhaal apart en problematisch vlgs mij
Dat geeft zeker te denken. Mijn vraag blijft vooral hoe men er toe komt om tot 'mystieke' verklaringen.
Enerzijds kan een wetenschapper mystiek gaan klinken wanneer hij of zij geen verklaring heeft voor wat hij waarneemt. Dan is het een uitdrukking van verwondering, en dat kan behoorlijk mystiek klinken.
Anderzijds zijn er die in hun poging iets te verklaren er niet waarneembare zaken bij halen - een God, een soort universeel bewustzijn e.d. De enige reden die ik daarvoor kan bedenken is dat we sinds Plato en Aristoteles op zoek zijn naar een fundament, een 'ware werkelijkheid' achter, transcendent of ten grondslag aan de werkelijkheid die wij ervaren. Plato deed dat op een andere manier (de ideeënleer) dan Aristoteles (observatie van de natuur), maar beiden zochten een fundament, of een essentie. En dat zijn we blijven doen.
Dat zoeken naar essentie of fundament zit overigens niet alleen in de westerse filosofie en wetenschap. In het Westen heeft de fenomenologie, in navolging van Kant's constatering dat wij das Ding an sich niet kunnen kennen, getracht een nieuwe weg in te slaan. In het Oosten was het met name Nagarjuna (boeddhistisch filosoof uit de 2e/3e eeuw na Chr.) die daar tegenin ging. Hij stelde, heel kort door de bocht, dat wij de werkelijkheid alleen kennen zoals die aan ons verschijnt en dat daar geen fundament of essentie aan ten grondslag ligt. Alles wat wij kennen, wat wij ervaren bestaat op grond van relaties (deel-geheel relatie, kenrelatie, oorzakelijke relatie...).
Het zou dus weleens kunnen dat wij op grond van een onjuiste vooronderstelling naar een verklaring zoeken waar geen verklaring te vinden is. En misschien moeten we juist ontdekken hoe we daar mee omgaan in plaats van er een werkelijkheid achter de werkelijkheid bij te halen.
Overigens beschrijft Paul van Tongeren hetzelfde dilemma in hoofdstuk 4 van 'Het wonder van betekenis' aan de hand van Nietzsche's nihilisme.
En dan toch twee kleine dingetjes:
- "Deeltjes gedragen zich anders als ze worden geobserveerd dan als ze niet worden geobserveerd. Ja echt." Nou, niet echt. Afhankelijk van hoe we observeren nemen we iets anders waar. Dat heeft ook niks met bewustzijn te maken, maar met welke instrumenten je gebruikt.
- "Einstein and Schrödinger's influences resonated with south Asian philosophy. [They] believed that the self was a transient observational platform — Buddhists hold almost exactly the same view." Zelfs met een hele creatieve lezing van yogacara filosofie kom je nog niet tot een 'transient observational platform' dat het zelf zou kunnen zijn. Gewoon onjuist.
religie? wetenschap? Dat geeft toch te denken. Nee, ti's juist het uitzetten van het hoofd, het intellect, het denken, daar zit de crux! Meditatie en contact zoeken met je zijn. Succes!
Van Bohm ook zeker lezen: on dialogue!