🤳Twee routes naar geluk: de grootste misvattingen

Het verschil tussen geluk en vreugde, en tussen streven en niet-streven.

Goedemorgen, en welkom bij Transcend, mijn digitale zoektocht naar zingeving en transcendentie. Leuk dat je mee zoekt. Hier kun je de vorige edities teruglezen. Deze week: de wetenschap over geluk, en wat ik dácht te weten - maar toch niet helemaal blijk te snappen.

🛣️Twee routes

In het constante streven naar een gelukkig leven, doen mensen het vaak helemaal verkeerd, zei gelukshoogleraar Richard Layard (London School of Economics) een tijdje terug tegen me. Layard, die decennialang onderzoek deed naar levensgeluk, en één van de prominentste academische experts ter wereld is op dit gebied, ziet twee belangrijke manieren waarop mensen het zoeken. Best herkenbaar vond ik.

De eerste route naar geluk is dominant, maar leidt eigenlijk alleen maar af. Die richt zich op succes, vrijheid, winnen, vergelijken. Het is de cultuur van likes scoren op LinkedIn en Instagram, het is de strevende houding waarmee je promotie maakt op werk en indruk in de kroeg (die mythische plek waar mensen heen gingen om slap te lullen toen Clubhouse nog niet bestond).

Geluk als doel, geluk als lijstje om af te vinken. Ik trap daar zelf ook nog regelmatig in trouwens.

De tweede route heeft meer kans van slagen, blijkt uit het jarenlange onderzoek van Layard. Die route richt zich op dingen als compassie met anderen en jezelf, het kweken van onderling vertrouwen, en gemeenschapszin. Kort samengevat: die geluksroute draait om diepe verbinding met anderen én jezelf, in plaats van alleen het proberen te bevredigen van behoeftes van het ego.

Vrijheid is weliswaar heel belangrijk voor geluk, blijkt uit een analyse die Layard in zijn laatste boek maakt van diverse grote internationale studies tussen 2012 en 2018. Als onderzoekers levensgeluk meten op een schaal van 1 tot 10, verklaart de mate van vrijheid maximaal 1,27 punt. Dat is fors (natuurlijk los van de vraag of geluk zo exact te kwantificeren is). Maar er zijn andere dingen die bijna even zwaar of zelfs zwaarder wegen.

De gulheid van mensen, verklaart een toename tot 0,85 punt. Het vertrouwen in dat andere mensen het goede doen, verklaart tot 0,98 punt. Veruit de belangrijkste variabele is de sociale steun die mensen ervaren uit de omgeving. Die verklaart maximaal 2,1 punt van het levensgeluk.

Layard gaf me verder drie mooie inzichten:

1. Vergelijk jezelf vooral niet met anderen.

2. Je kunt je geluk vooral beïnvloeden door je eigen reactie op omstandigheden aan te passen, in plaats van te proberen die omstandigheden aan te passen.

3. Je kunt een gelukkiger en betekenisvoller leven leiden als je onderdeel uitmaakt van iets dat groter is dan jijzelf.

• Hier is mijn hele interview met Layard te lezen (€).

• Luister hier een goede podcast van de London School of Economics met hem.

• Ik las deze week ook een mooi interview met prof. Manfred Kets de Vries (INSEAD), die decennialang topbestuurders adviseerde over zingeving:

“What is meaning? In the first place, it has to do with belonging, having good friends and family members. That’s the most important thing. The second thing is having some purpose in life. The third thing has to do with competence. You’re a writer. I’m a writer too and I get pleasure sometimes when I see a nice paragraph after bumbling around and trying to reconstruct things.” Then there is choice, of a partner and career. The final requirement is “transcendence, to go beyond yourself”, he says.

“Happiness is something to do, someone to love and something to hope for.”

(Credit: Camdiluv, CC)

🌅Vreugde in plaats van geluk

Die wijsheden zijn volgens mij mooi complementair aan de ideeën die ik in een eerdere editie aanhaalde van de Amerikaanse denker David Brooks.

Beter dan geluk is het volgens hem om vreugde na te streven: joy. Geluk is een egoïstische overwinning die even leuk is voor jezelf, maar vreugde overstijgt jezelf. Geluk krijg je van dingen bereiken en lijstjes afvinken, maar het goede gevoel ebt snel weg. Vreugde is langdurig, komt na jaren van luiers verschonen, gedisciplineerd oefenen, in de tuin spelen met een kind en samen stilletjes tv zitten kijken. Geluk komt van dingen onder controle brengen, vreugde juist van de controle loslaten. Vreugde komt van in het moment zijn met mensen die voor jou belangrijk zijn.

De vreugde waar we naar zouden moeten streven is volgens Brooks iets wat je nooit alleen kunt ervaren, alleen met anderen met wie je diepe banden hebt opgebouwd. De liefde voor een echtgenoot, de diepgevoelde trots op een kind, het helpen van een vriend in nood. Is het leven is een kwalitatieve opgave, of een kwantitatieve?

Ik denk dat er veel wijsheid zit in deze vaststellingen van Brooks, maar tegelijkertijd zit er ook nog heel nadrukkelijk het woord ‘streven’ in. Streven betekent ook dat je probeert je omstandigheden aan te passen. Dat lijkt dan weer te botsen met de tweede les van Richard Layard: Je kunt je geluk vooral beïnvloeden door je eigen reactie op externe omstandigheden aan te passen, in plaats van te proberen die externe omstandigheden aan te passen.

Als ik íéts heb gemerkt in de pandemie is het dat de omstandigheden weliswaar uitmaken, natuurlijk zijn die bij vlagen moeilijk en eenzaam. Maar vooral dat mijn reactie op de omstandigheden, de verschillende fases van acceptatie en contemplatie, een veel groter effect hebben gehad op mijn gemoed dan ik van te voren had gedacht. Veel van mijn hoogte- en dieptepunten het laatste jaar hangen sterk samen met de mate waarin ik me realiseerde waar ik wel en géén controle over had. Niet over een pandemie en coronabeleid, wel over een fijn thuis scheppen en mezelf bij mijn nekvel pakken voor een stevige wandeling bijvoorbeeld.

🔮Lezersvraag

De volgende editie wil ik dat spanningsveld tussen controle en loslaten ook wat meer verkennen: wat als je het streven probeert los te laten? Is dat het einde van vooruitgang en ambitie zoals de heersende opvatting lijkt te zijn, of zit er toch wel wat in? Moet je proberen te hebben wat je wilt of te willen wat je hebt? Wat denk jij? Ken jij interessante bronnen of ideeën daarover? Laat het me weten via mail of m’n LinkedIn.

💡Ideeën van lezers

David Schultz deed al een voorzet in reactie op de vorige editie, waarin ik vroeg: wat is de grootste misvatting over geluk? “Naar mijn mening kan je niet gelukkig wórden. Je kan alleen het geluk in jezelf herkennen. Geluk nastreven is per definitie onmogelijk. Het is er al. Zodra je geluk buiten jezelf plaatst, geef je de regie over jouw eigen gevoelens (en gedrag en gedachten) uit handen. Geluk (niet happiness, maar joy) zit van binnen. Happiness is extern en van korte duur. Joy is intern en altijd aanwezig. Het geluk zit in onszelf. Het is liefde.”

Florine van Wulfften Palthe: “Volgens mij is de grootste misvatting over geluk: dat je het elke dag moet voelen. En daarnaast: dat geluk te halen is uit je omgeving. Volgens mij moet je geluk kunnen halen uit jezelf.”

Ritzo ten Cate: “Waar worden mensen nou écht gelukkig van? 'Verbinding met je eigen en dan dus met het geheel'. En dat schrijf ik bewust zo. Verbinding met jezelf, met het grote om daarna als je terug in de wereld komt ook weer meer verbinding met anderen te maken. Alles wat je tegenkomt krijgt zo betekenis. Alles wat je tegenkomt in jezelf. Alles wat je tegenkomt in de sterren. En na afloop ook als je terugkomt in de rest van de wereld.”

Matti Kleikamp: "Waar mensen echt gelukkig van worden is volgens Harvard het hebben van hechte relaties. Ze volgen al zo'n 80 jaar een groep mannen (dus voor vrouwen kan het anders liggen) van verschillende culturele en economische achtergronden. De grootste misvatting over geluk? Er zijn er meer:

• Iedereen moet maar gelukkig zijn. Geluk schijnt maar voor 40% maakbaar te zijn. Als je de rest (omstandigheden, genetica) tegen je hebt, kom je dus met de allerbeste intenties niet verder dan die 4/10 op een geluksschaal. Toch een onvoldoende.

• Gelukkig zijn is het ultieme doel. Niemand kan de hele tijd gelukkig zijn. Als je geluk als doel hebt, faal je dus een significant gedeelte van je tijd.

• Zingeving leidt tot geluk. Idealiter heb je een zinvol leven op een manier waarop je je gelukkig voelt, maar het één hoeft niks met het ander te maken hebben.”

Fijne zondag nog!